BONONUN ARKASINDA "TEMİNAT SENEDİDİR. SÖZLEŞME EKİDİR" İBARESİNDEN SONRA CİRO EDİLMESİ, MÜCERRETLİĞİN ORTADAN KALKACAĞI

[Admin]

Hukuk Genel Kurulu 2018/309 E. , 2022/161 K.

"İçtihat Metni"

MAHKEMESİ :İcra Hukuk Mahkemesi

1. Taraflar arasındaki "takibin iptali" isteminden dolayı yapılan inceleme sonunda, ... İcra (Hukuk) Mahkemesince verilen şikâyetin reddine ilişkin karar borçlu vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine Yargıtay 12. Hukuk Dairesince yapılan inceleme sonucunda bozulmuş, Mahkemece Özel Daire bozma kararına direnilmiştir.

2. Direnme kararı borçlu vekili tarafından temyiz edilmiştir.

3. Hukuk Genel Kurulunca dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

I. İNCELEME SÜRECİ
Borçlu İstemi:

4. Borçlu vekili; alacaklı ... tarafından müvekkili aleyhine kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile icra takibi başlatıldığını, takibe konu senette ciranta olan ... İnş. Taah. İth. San. ve Tic. Ltd. Şti. ile müvekkili arasında imzalanan taşeronluk sözleşmesinin 8. maddesine göre her biri 100.000TL bedelli iki adet bononun sözleşme hükümlerine aykırı hareket edilmesi durumunda doğabilecek zarara istinaden yüklenici ... İnş. Taah. İth. San ve Tic. Ltd. Şti.’ne teminat olarak verildiğini, senetlerin arka yüzlerine “teminattır ve sözleşme ekidir” yazıldığını ve yükleniciye tanzim ve ödeme tarihleri ile tanzim ve ödeme yerinin boş olarak verildiğini, ancak boş kısımlarının daha sonra alacaklı veya ciranta tarafından doldurulduğunu, sözleşme ve senetteki “teminat ve sözleşme ekidir” yazısı gereği teminat olarak verilen senedin kayıtsız ve şartsız muayyen bir bedeli ödeme vaadi taşımadığından kambiyo senedi vasfına haiz olmadığını, kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takip yapılamayacağını ileri sürerek takibin ve ödeme emrinin iptaline karar verilmesini talep etmiştir.

5. Alacaklı vekili; yazılı beyanda bulunmamış 04.03.2014 tarihli duruşmada şikâyetin reddini savunmuştur.

İlk Derece Mahkemesi Kararı:
6. ... İcra (Hukuk) Mahkemesinin 04.03.2014 tarihli ve 2014/43 E., 2014/190 K. sayılı kararı ile; borçlunun imza inkârında bulunmadığı, borçlunun imzasını taşıyan protokolün 8. maddesinde teminat çeki verildiğini ve kısıtlamaya tabi olmadan tahsile konulacağı yazılı olduğundan kambiyo vasfını etkilemediği gerekçesi ile şikâyetin reddine karar verilmiştir.

Özel Daire Bozma Kararı:
7. Mahkemenin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde borçlu vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

8. Yargıtay 12. Hukuk Dairesince 09.09.2014 tarihli ve 2014/18181 E., 2014/20726 K. sayılı kararı ile;

“…Kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluyla takipte borçlu takibe dayanak bononun alacaklı ile aralarında yaptıkları taşeron sözleşmesinin teminatı olduğunu belirterek takibin iptalini talep etmiş mahkemece istemin reddine karar verilmiştir.

Takip tarihi itibariyle yürürlükte olan 6102 Sayılı TTK.nun 778.maddesi göndermesiyle bonolar hakkında da uygulanması gereken aynı Kanunun 687/1 .maddesi gereğince, kural olarak, bonodan dolayı kendisine müracaat olunan kimse keşideci veya önceki hamillerden biriyle kendi arasında doğrudan doğruya mevcut olan münasebetlere dayanan def'ileri müracaatta bulunan hamile karşı ileri süremez. Bu kuralın istisnası da aynı fıkrada düzenlenmiştir. Buna göre, hamil, bonoyu iktisap ederken bile bile borçlunun zararına hareket etmiş ise, borçlu, keşideci veya önceki hamillerle arasındaki hukuki ilişkiden kaynaklanan def'ileri müracaatta bulunan hamile karşı da ileri sürebilecektir.

Somut olayda takibe dayanak 100.000 TL'lik bononun keşidecisi ... Enerji Elek. İnş. Malz. Ltd. Şti., lehtarı dava dışı ... Ltd. Şti., alacaklısı ise ciranta ... olup keşide tarihi 15.04.2013'tür (doğrusu ödeme tarihi 15.04.2013, düzenleme tarihi 17.01.2013). ... Enerji Elek. İnş. Malz. Ltd. Şti.'nin itirazına konu ettiği 17.10.2013 (doğrusu 17.01.2013) tarihli taşeron sözleşmesi her ne kadar ... Enerji Elek. İnş. Malz. Ltd. Şti. ile dava dışı lehtar ... Ltd. Şti, arasında yapılmış ise de dayanak bononun arkasında "teminat senedidir sözleşme ekidir" ibaresi yazılıdır. Bu durumda takip alacaklısının iyiniyetinden bahsedilemez. Ayrıca taşeron sözleşmesinin 8. maddesinde; "yüklenici 2 adet 100.000 TL açık tarihli teminat çeki-senedi vermiş olup sözleşme hükümlerine aykırı hareket edilmesi halinde yüklenici teminat çekini-senedini taşerona ihtar çekmeden irat kaydetme ve tahsile koyma hakkına sahiptir" dendiğinden kayıtsız şartsız bir borç ikrarından bahsetmek de mümkün değildir.

O halde alacağın varlığı ve miktarı yargılamayı gerektirdiğinden bu bonoya dayalı olarak kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu ile takip yapılamaz. Mahkemece, şikayetin kabulü ile İİK.nun 170/a maddesi uyarınca takibin iptaline karar verilmesi gerekirken yazılı gerekçe ile şikayetin reddi yönünde hüküm tesisi isabetsizdir…” gerekçesi ile karar bozulmuştur.

Direnme Kararı:
9. . İcra (Hukuk) Mahkemesinin 27.01.2015 tarihli ve 2014/1226 E., 2015/62 K. sayılı kararı ile; önceki karar gerekçesinin yanında, yerleşmiş içtihatlara göre senette teminat ibaresinin yazmasının yeterli olmadığı, hangi hukukî ilişkinin teminatının olduğunun açıkça yazması gerektiği, takip konusu senette "teminat senedidir sözleşme ekidir" yazdığı, açıkça hangi hukukî ilişkinin teminatı olduğunun belirtilmediği, senetteki ibarenin teminat olduğuna dair ibareden daha açık olmadığı, kaldı ki dayanılan protokolde alacaklının imzasının bulunmadığı gibi kambiyo takibinde iyi niyet kötü niyet araştırmasına girilemeyeceği, ancak çok kısıtlı hâllerde kötü niyetten bahsedilebileceği gerekçesi ile direnme kararı verilmiştir.

Direnme Kararının Temyizi:
10. Direnme kararı süresi içinde borçlu vekili tarafından temyiz edilmiştir.

II. UYUŞMAZLIK
11. Direnme yolu ile Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık; takibe dayanak senedin arka yüzünde “Teminat senedidir. Sözleşme ekidir” ibaresinin bulunması karşısında, düzenleyen ile lehtar arasında yapılan 17.01.2013 tarihli taşeronluk sözleşmesinin 8. maddesi gereğince senedin teminat senedi olduğunun cirantaya karşı ileri sürülüp sürülemeyeceği, buradan varılacak sonuca göre İcra ve İflas Kanunu’nun (İİK) 170/a maddesi gereğince kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takibin iptalinin gerekip gerekmediği noktasında toplanmaktadır.

III. GEREKÇE

12. Kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takipte, İİK’nın 168. maddesinin 3 ve 170/a maddesinin 1. fıkrasına göre borçlu, ödeme emri tebliğinden itibaren 5 gün içinde icra mahkemesine başvurarak, takibe dayanak senedin kambiyo senedi niteliğinde olmadığını ileri sürerek takibin iptalini talep edebilir. İİK'nın 170/a maddesinin 2. fıkrasına göre süresinde yapılmak kaydıyla borçlu tarafından başka bir şikâyet veya itirazda bulunulması ile bu husus icra mahkemesince kendiliğinden ve öncelikle dikkate alınır. Bu inceleme sonucunda icra mahkemesi takip dayanağı senedin kambiyo senedi niteliğinde olmadığı kanısına varır ise icra takibinin iptaline karar verir. Ancak İİK'nın 170/a maddesinin son fıkrasına göre her ne suretle olursa olsun imza inkârı itirazı geri alınmış veya borç kısmen veya tamamen kabul edilmiş ise bu madde hükmü uygulanmaz.

13. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) 776. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendinde bono veya emre yazılı senedin kayıtsız ve şartsız belirli bir bedeli ödeme vaadini içermesi gerektiği, 777. maddesinde de bu unsuru içermeyen bir senedin bono sayılmayacağı hükme bağlanmıştır. Bir kambiyo senedi olan bono üzerine bedel, faiz, protestodan muafiyet ve yetki şartı gibi kayıtların konulması kabul edilmekte ise de, illetten mücerretlik veya muayyenlik niteliklerini ortadan kaldıran kayıtların bono üzerine konulması onun kambiyo niteliğini ortadan kaldırır.

14. Bu çerçevede belirlilik (muayyenlik) kambiyo senetlerinin temel unsurlarından biridir. Tedavül kabiliyeti de dikkate alındığında, bononun bütün unsurlarının açık, net, yoruma elverişli olmayacak biçimde belirgin olması gerekir. Poliçe ve bono keşidesi "şart kabul etmeyen" bir işlemdir (Öztan, Fırat: Kıymetli Evrak Hukuku, Ankara 1997, s. 451).

15. Nitekim TTK'nın 777. maddesi zorunlu unsurları taşımayan senedin bono niteliğinde olmadığını belirttikten sonra vade, tanzim ve ödeme yeri konusunda da yedek hukuk kuralı getirerek oluşabilecek boşlukları doldurmuş ve belirlilik ilkesini bu şekilde desteklemiştir.

16. Hukuk Genel Kurulunun 11.04.2018 tarihli ve 2017/19-819 E., 2018/771 K. sayılı kararında da vurgulandığı üzere, TTK'nın 776. maddesinde belirtilen şekli koşulların yanında taraflar bononun ihdas nedenini (malen/nakden ya da teminat kaydı ile alındığını), uyuşmazlık durumunda aralarındaki anlaşmaya göre yetkili olacak mahkemeyi, faiz gibi bononun geçerliliğine etki etmeyecek ihtiyari unsurları belirleyerek senede ekleyebilirler. Sıralanan şekil şartlarından da anlaşıldığı üzere, kambiyo senetleri temel hukukî ilişkiden bağımsız bir nitelik taşır ve soyut bir borç ikrarı içerir. Bu nedenle de bono düzenlenirken temel ilişkinin kaynağına yönelik “bedelin malen-nakden ya da teminat olarak alındığına” ilişkin ibarelerin senede yazılması zorunlu değildir. Taraflar bu ibareleri ticaret hayatındaki olası bir uyuşmazlık durumunda ispat hukukunda karşılaşabilecekleri zorlukları daha kolay aşmak amacıyla ihtiyari olarak kayıt altına almaktadırlar. Yoksa elbette ki bu kayıtlar bağımsız borç ikrarı içeren senetlerin niteliğine etki etmez.

17. Hukuk Genel Kurulunun 28.03.2018 tarihli ve 2017/12-1140 E., 2018/563 K. ile 11.02.2020 tarihli ve 2017/12-743 E., 2020/129 K. sayılı kararlarında da vurgulandığı üzere bonoda teminat kaydı var ise de neyin teminatı olduğu belirtilmediğinden bu kayıt bononun mücerrettik vasfını ortadan kaldırmaz. Sadece teminat olduğuna dair eklenen bu kayda doktrinde mücerret teminat kaydı denilmektedir.

18. Senet üzerinde asıl borç ilişkisine atıf yapan ve ödemeyi şarta bağlayan kayıtlar olması durumunda mücerretlik vasfı ortadan kalkacağından böyle bir senede dayanılarak kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takip yapılamaz. Örneğin "hisse devrinin teminatıdır", "...ile imzalanan sözleşmenin teminatıdır", “eseri ... tarihinde tamamlayamamam hâlinde ödeyeceğim”, “inşaat bitiminde ödenecektir" şeklindeki kayıtlar. Bononun teminat senedi olduğu senet metninden anlaşılan bu gibi hâllerde bono kayıtsız (koşulsuz) borç vaadi içermediği için hükümsüzdür ve bu hükümsüzlük; düzenleyen tarafından, lehtara veya ciranta konumunda olan hamile karşı da ileri sürülebilir. Bu hâlde TTK’nın 687. maddesinin 1. fıkrası uyarınca senet metninden anlaşılan (hükümsüzlük) def'î vardır. Bu def'î mutlak def'î olup, üçüncü kişilere karşı da ileri sürülebilir. Bu durumda kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takibin İİK’nın 170/a maddesi gereğince iptaline karar verilmesi gerekir. Nitekim bu hususlar Hukuk Genel Kurulunun 15.09.2020 tarihli ve 2017/12-269 E., 2020/591 K. ile 23.02.2021 tarihli ve 2017/12-350 E., 2021/152 K. sayılı kararlarında da benimsenmiştir.

19. Somut olayda ise; alacaklı tarafından borçlu aleyhine başlatılan kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takibe dayanak 100.000TL bedelli, 17.01.2013 düzenleme ve 15.04.2013 vade tarihli senedi düzenleyenin ... Enerji Elek. İnş. Malz. İnş. Taah. Gıda Tic. San. Ltd. Şti., lehtarın ... Ltd. Şti. olduğu, senedin arka yüzünde "Teminat senedidir. Sözleşme ekidir” ibaresinin bulunduğu, bu ibareden sonra lehtarın cirosu ile senedin alacaklıya geçtiği, borçlunun icra mahkemesine başvurusunda senedin kambiyo vasfını içermediğini ileri sürerek takibin iptalini talep ettiği anlaşılmaktadır.

20. 17.01.2013 tarihli alt taşeron sözleşmesinin incelenmesinde, yüklenicinin ... İnş. Taah. İth. San. ve Tic. Ltd. Şti., taşeronun ... Enerji Ltd. Şti. olduğu, sözleşmenin 8.1.1. maddesinin “Yüklenici 2 adet 100.000TL açık tarihli teminat çeki/senedi vermiş olup sözleşme hükümlerine aykırı hareket edilmesi hâlinde yüklenici teminat çekini/senedini taşerona ihtar çekmeden irat kaydetme ve tahsile koyma hakkına sahiptir” şeklinde olduğu görülmektedir.

21. Takibe dayanak senedin arka yüzünde bulunan "Teminat senedidir. Sözleşme ekidir” ibaresi ile senedin sözleşmeye dayalı olarak verildiği senet üzerinden anlaşılmaktadır. Senet, sözleşme ilişkisi dolayısıyla verildiğinden senedin mücerretlik vasfını ortadan kalkmış olup, TTK’nın 776. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendine göre kayıtsız ve şartsız belirli bir bedeli ödemek vaadini içermemektedir. Belirtilen ibareden sonra senedi ciro ile alan alacaklı cirantaya karşı, senedin kambiyo vasfında olmadığı mutlak def’î olarak ileri sürülebilir. Kaldı ki 17.01.2013 tarihli alt taşeron sözleşmesinin tarihi ile senedin düzenleme tarihi, sözleşmenin 8.1.1. maddesinde belirtilen bedel ile senedin bedeli aynı olup kayıtsız şartsız borç ikrarından bahsedilemez.

22. Şu hâle göre alacağın varlığı ve miktarı yargılamayı gerektirdiğinden kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takip yapılamaz. Dolayısıyla İİK’nın 170/a maddesine göre takibin iptali gerekir.

23. Hukuk Genel Kurulunda yapılan görüşmeler sırasında; senedin arka yüzünde bulunan kayıtta hangi sözleşmenin eki olduğunun belirtilmediği, senetteki bu kayıt ile sözleşmenin bağlantısının kurulamadığı gerekçesi ile direnme kararının onanması gerektiği görüşü ileri sürülmüş ise de; bu görüş yukarıda açıklanan nedenlerle Kurul çoğunluğunca benimsenmemiştir.

24. Diğer taraftan Özel Dairenin bozma kararında ve direnmeye ilişkin gerekçeli karar başlığında borçlu ... Enerji Elek. İnş. Malz. İnş. Taah. Gıda Tic. San. Ltd. Şti.’nin unvanının, ... Enerji Elek. İnş.Malz.İnş. Taah. Gıda Tic. San. Ltld. Şti. gösterilmesine ilişkin yanlışlık, mahallinde düzeltilebilir maddi hata niteliğinde bulunduğundan ayrıca bozma nedeni yapılmamıştır.

25. Hâl böyle olunca; mahkemece, Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen Özel Daire bozma kararına uyulması gerekirken, önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır.

26. Bu nedenle direnme kararı bozulmalıdır.

IV. SONUÇ:
Açıklanan nedenlerle;
Borçlu vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile direnme kararının Özel Daire bozma kararında gösterilen nedenlerden dolayı BOZULMASINA,
İstek hâlinde temyiz peşin harcının yatırana geri verilmesine,
2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’na 5311 sayılı Kanun'un 29. maddesi ile eklenen Geçici 7. maddesinin göndermesi ile uygulanması gereken İİK’nın 366/III. maddesi uyarınca kararın tebliğden itibaren on gün içerisinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 17.02.2022 tarihinde oy çokluğu ile karar verildi.